แนวคิดการจัดทำเขตการค้าเสรี (FTA) มีมานานแล้ว โดยประเทศไทยนับเป็นประเทศผู้นำในการจัดทำ FTA ในลำดับต้น ๆ ของเอเซีย จะเป็นรองก็เพียงสิงค์โปร์เท่านั้น โดยเริ่มตั้งแต่ปี 2543 มีการศึกษาถึงความเป็นไปได้ในการจัดทำเขตการค้าเสรีไทย-เกาหลีใต้ หลังจากนั้นก็มีการศึกษาความเป็นไปได้ในการทำ FTA กับประเทศต่าง ๆ มากขึ้นเป็นลำดับ โดยในช่วงปี 2544-2546 มีการศึกษาถึง 8 ประเทศ ได้แก่ จีน อียิปต์ เกาหลีใต้ สหรัฐอเมริกา อินเดีย แอฟริกาใต้ ชิลี และออสเตรเลีย แต่ไทยก็ยังคงไม่ได้มีการตกลงเจรจา FTA กับประเทศใด
ในขณะที่อาเซียนเองก็มองเห็นว่า ไม่ว่าภูมิภาคยุโรปหรืออเมริกาต่างก็มีการขยายการรวมกลุ่มเศรษฐกิจทั้งสิ้น อาเซียนจึงเริ่มตระหนักถึงความจำเป็นที่ภูมิภาคนี้จะต้องรวมกลุ่มกันเพื่อให้ภูมิภาคนี้แข็งแกร่ง น่าสนใจ และดึงดูดการลงทุนจากต่างประเทศมากขึ้น ดังนั้น ในปี 2545 อาเซียนจึงได้ตกลงเจรจาจัดทำ FTA กับจีนเป็นครั้งแรก และตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา แนวนโยบายในการจัดทำ FTA ของไทยก็เริ่มมีความชัดเจนมากขึ้นเป็นลำดับ โดยได้มีการเจรจาจัดทำ FTA ทั้งในระดับสองฝ่ายและลักษณะกลุ่ม
โดยที่ไทยพึ่งพาการค้าระหว่างประเทศกว่าร้อยละ 60 ของรายได้ประเทศจึงมีแนวนโยบายใช้ FTA เป็นยุทธศาสตร์เชิงรุก เพื่อลดอุปสรรคทางการค้า เพิ่มโอกาสในการส่งออก ขยายการค้า การลงทุนและสร้างพันธมิตรทางธุรกิจ รวมทั้งเปิดประตูการค้าไปสู่ตลาดเป้าหมาย แต่ก็ยังคงยึดถือและเข้าร่วมการประชุมเจรจาในกรอบ WTO อย่างแข็งขัน ทั้งนี้ ตั้งแต่ปี 2543 หลังการประชุม WTO ที่ Seattle ล้มเหลว ประเทศสมาชิกเริ่มหันไปทำ FTA ซึ่งเป็นอีกทางเลือกหนึ่งในการแข่งขันเปิดเสรี โดยเฉพาะประเทศคู่ค้าสำคัญของไทยเองต่างก็มีการทำ FTA มาก เช่น สหรัฐฯ ญี่ปุ่น จีน และสหภาพยุโรป เป็นต้น หากไทยไม่ทำก็อาจสูญเสียตลาด เนื่องจากประเทศอื่นได้มีการเปิดตลาดระหว่างกันไปแล้ว ถ้ายิ่งช้าไทยจะยิ่งเสียเปรียบ
ปัจจุบันประเทศคู่ค้าสำคัญของไทยมีการเจรจาจัดทำ FTA กับหลายประเทศ เช่น
สหรัฐ - ทำ FTA แล้วกับ NAFTA, CAFTA, ANDEAN สิ่งคโปร์ ออสเตรเลีย เปรู ชิลี โมร็อกโก บาห์เรน จอร์แดน อิสราเอล และเกาหลี
- กำลังเจรจากับ มาเลเซีย ไต้หวัน และ GCC ฯลฯ
ญี่ปุ่น - ทำ FTA แล้วกับสิงคโปร์ เม็กซิโก มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ และอินโดนีเซีย
- อยู่ระหว่างเจรจากับ เกาหลี เปรู ชิลีและอิสราเอล
- เจรจากับไทยเสร็จแล้ว รอลงนามความตกลง
จีน - ทำ FTA แล้วกับ ชิลี ปากีสถาน และ ASEAN
- อยู่ระหว่างเจรจากับ อินเดีย, SACU และ GCC
สิงคโปร์ - ทำ FTA แล้วกับ ออสเตรเลีย สหรัฐฯ ญี่ปุ่น นิวซีแลนด์ ชิลี ฯลฯ
